Hóa đơn điện tử là “bước đột phá” giúp chuyển biến cơ bản toàn diện phương thức quản lý thuế điện tử.

Thứ bảy    |     11/01/2025

Vào ngày 14/3/2011, Bộ Tài chính đã chính thức phát hành Thông tư số 32/2011/TT-BTC, mở ra một bước ngoặt quan trọng trong việc khởi tạo, phát hành và sử dụng hóa đơn điện tử (HĐĐT) cho hoạt động bán hàng hóa và cung ứng dịch vụ. Đây là những bước đầu tiên đầy hứa hẹn trong công cuộc áp dụng HĐĐT, cho phép doanh nghiệp thực hiện giao dịch giữa người mua và người bán một cách thuận tiện mà không cần phải gửi hóa đơn đến cơ quan thuế. Mặc dù Thông tư 32 đã mang lại thuận lợi cho doanh nghiệp trong các giao dịch, song vẫn còn tồn tại những thách thức trong công tác quản lý thuế do thiếu hụt dữ liệu hóa đơn.

Tiếp nối những nỗ lực này, vào ngày 13/6/2019, Quốc hội Việt Nam đã ban hành Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14, trong đó bổ sung quy định quan trọng về hóa đơn và chứng từ điện tử. Theo đó, người bán phải lập HĐĐT để giao cho người mua theo định dạng chuẩn của cơ quan thuế, tạo nền tảng vững chắc cho việc quản lý thuế hiệu quả hơn.

Kể từ đó, Tổng cục Thuế đã tích cực tham mưu Bộ Tài chính trình Chính phủ ban hành Nghị định số 123/2020/NĐ-CP vào ngày 19/10/2020, quy định toàn bộ doanh nghiệp, tổ chức kinh tế, hộ và cá nhân kinh doanh sẽ áp dụng HĐĐT kể từ ngày 01/07/2022. Đây là những văn bản pháp lý có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc chuyển đổi phương thức quản lý và sử dụng hóa đơn, góp phần tạo ra một môi trường kinh doanh bình đẳng và lành mạnh giữa các tổ chức, cá nhân nộp thuế, từ đó thúc đẩy sự phát triển của thương mại điện tử và kinh doanh trên nền tảng số, phù hợp với xu hướng phát triển chung của thế giới.

Nghiên cứu và khảo sát kinh nghiệm từ các quốc gia khác cho thấy, HĐĐT đã và đang được áp dụng rộng rãi trên toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh thương mại điện tử và nền kinh tế số đang bùng nổ. Cụ thể, Đan Mạch đã bắt buộc áp dụng HĐĐT trong giao dịch giữa các doanh nghiệp từ năm 2005, Singapore từ năm 2008, Brazil và Phần Lan từ năm 2010, Hy Lạp năm 2012, và Italia năm 2019. Các quốc gia này đã triển khai HĐĐT qua ba phương thức chính: HĐĐT giữa người bán và người mua (không liên quan đến cơ quan thuế); HĐĐT được gửi toàn bộ hoặc một phần đến cơ quan thuế; và HĐĐT có mã xác nhận từ cơ quan thuế.

Lộ trình và phương thức áp dụng HĐĐT của mỗi quốc gia phụ thuộc vào mục tiêu cải cách thuế, bối cảnh và thực tế quản lý thuế của họ. Tuy nhiên, nhìn chung, quá trình này được thực hiện từng bước nhằm thúc đẩy chuyển đổi từ hóa đơn giấy sang HĐĐT, cải thiện dịch vụ cho người nộp thuế và chống gian lận.

 

Căn cứ vào những kết quả tích cực từ việc triển khai thí điểm và những bài học quý báu từ các quốc gia trên thế giới, ngành Thuế đã chủ động nghiên cứu và phát triển hệ thống Hóa Đơn Điện Tử (HĐĐT) dựa trên nền tảng công nghệ 4.0. Hệ thống này được thiết kế với khả năng xử lý lượng giao dịch khổng lồ, lên đến hàng trăm triệu mỗi ngày, với tốc độ ấn tượng dưới 1 giây cho mỗi hóa đơn, nhờ vào việc áp dụng công nghệ dữ liệu lớn (Big Data).

Ngành Thuế đã triển khai HĐĐT theo lộ trình rõ ràng gồm 02 giai đoạn: (i) Giai đoạn thí điểm đầu tiên đã được thực hiện tại 6 tỉnh, thành phố (bao gồm TP Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Quảng Ninh, Bình Định, Phú Thọ) bắt đầu từ ngày 21/11/2021; (ii) Giai đoạn hai được mở rộng ra 57 tỉnh, thành phố còn lại từ tháng 4/2022.

Tính đến cuối năm 2024, hệ thống HĐĐT của cơ quan thuế đã tiếp nhận tổng cộng 11,8 tỷ hóa đơn, trong đó có 2,8 tỷ hóa đơn có mã, 7,6 tỷ hóa đơn không mã và 1,4 tỷ hóa đơn được khởi tạo từ máy tính tiền.

Có thể khẳng định rằng việc triển khai HĐĐT đã mang lại những lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp, người nộp thuế, cơ quan thuế và toàn xã hội. Việc áp dụng HĐĐT không chỉ thúc đẩy quá trình chuyển đổi số mà còn nâng cao phương thức quản lý và sử dụng hóa đơn trong hoạt động sản xuất kinh doanh, giúp giảm thiểu chi phí và tối ưu hóa năng suất hoạt động của doanh nghiệp. Dữ liệu HĐĐT được định dạng theo chuẩn của cơ quan thuế, cho phép tự động hóa quá trình nhận và xử lý từ phía người mua và người bán sau mỗi giao dịch, từ đó giảm bớt thời gian và nguồn lực cho việc xử lý thủ công.

Hơn thế nữa, HĐĐT đã làm thay đổi cách thức phục vụ người dân và cải cách quy trình làm việc của cơ quan nhà nước theo hướng tự động hóa, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và ngăn chặn kịp thời các trường hợp hóa đơn của doanh nghiệp bị thất lạc, gian lận thuế hay trốn thuế.

Một điểm nhấn quan trọng là HĐĐT đã có tác động mạnh mẽ trong việc cắt giảm chi phí xã hội, tạo ra một môi trường kinh doanh công bằng và lành mạnh giữa các tổ chức và cá nhân nộp thuế. Điều này không chỉ thúc đẩy sự phát triển của thương mại điện tử mà còn phù hợp với xu thế phát triển chung của thế giới. Đặc biệt, việc triển khai HĐĐT đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo nhiệm vụ thu ngân sách hàng năm của ngành Thuế.

Trong năm 2024, ngành Thuế đã tiếp tục nâng cao công tác quản lý và sử dụng HĐĐT, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh doanh và bán lẻ xăng dầu. Các cơ quan thuế đã tổ chức các hoạt động tuyên truyền, hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng HĐĐT, đồng thời phối hợp với các tổ chức cung cấp dịch vụ HĐĐT và các đơn vị thuộc các bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố để đẩy mạnh ứng dụng HĐĐT trong hoạt động kinh doanh xăng dầu, với việc xuất HĐĐT theo từng

Cải cách phương thức quản lý thuế điện tử

Ngành Thuế không ngừng nỗ lực triển khai các giải pháp công nghệ thông tin tiên tiến nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro liên quan đến hóa đơn, giúp phát hiện và xử lý một cách nhanh chóng những trường hợp mua bán và sử dụng hóa đơn bất hợp pháp. Một trong những bước tiến đáng chú ý là chức năng đối chiếu dữ liệu hóa đơn điện tử với tờ khai thuế giá trị gia tăng, từ đó hỗ trợ cơ quan thuế trong việc kiểm soát doanh nghiệp ngay từ giai đoạn kê khai và nộp thuế.

Song song với các nỗ lực đó, Tổng cục Thuế đã thực hiện nâng cấp hàng loạt các ứng dụng quản lý hóa đơn và quản lý rủi ro, bao gồm: (i) triển khai ứng dụng phân tích rủi ro theo Bộ tiêu chí quản lý rủi ro hóa đơn theo quyết định số 78/QĐ-TCT ngày 02/02/2023; (ii) cải tiến và bổ sung các chức năng phân tích nhằm phát hiện các giao dịch bất thường và xuất khống hóa đơn, qua đó cảnh báo sớm những trường hợp có dấu hiệu vi phạm; (iii) ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc truy vết và xác định chuỗi liên kết mua bán của doanh nghiệp dựa trên loại hàng hóa giao dịch, nhằm phát hiện những doanh nghiệp có hành vi gian lận và chiếm đoạt hoàn thuế giá trị gia tăng thông qua các giao dịch vòng vo hoặc sử dụng hóa đơn bất hợp pháp.

Trong thời gian tới, để tối ưu hóa hiệu quả của việc triển khai hóa đơn điện tử, ngành Thuế sẽ tiếp tục nâng cấp hạ tầng kỹ thuật và phần mềm ứng dụng, đáp ứng yêu cầu mở rộng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Đồng thời, ngành cũng sẽ đẩy mạnh việc cung cấp giải pháp hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền trên nền tảng di động cho các cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp.

Ngoài ra, ngành Thuế đã gia tăng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và cơ sở dữ liệu lớn (Big Data) trong công tác hỗ trợ người nộp thuế, quản lý nợ thuế và phân loại hồ sơ hoàn thuế. Sự kết nối và trao đổi dữ liệu với các bộ, ngành, cùng với việc tích hợp từ cơ sở dữ liệu quốc gia, sẽ góp phần ngăn chặn, phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến hóa đơn, đồng thời quản lý thuế đối với các sàn thương mại điện tử một cách chặt chẽ, đảm bảo thu đúng, thu đủ và công bằng theo quy định của pháp luật thuế Việt Nam.

Thành công trong việc triển khai hóa đơn điện tử sẽ là nền tảng vững chắc để ngành Thuế thúc đẩy quá trình chuyển đổi số, với những bước tiến vượt bậc trong việc nghiên cứu, phát triển và ứng dụng các giải pháp quản lý công nghệ hiện đại, như dịch vụ thuế điện tử và tích hợp hệ thống với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, phù hợp với xu hướng toàn cầu nhằm tạo thuận lợi cho người nộp thuế.

Với việc chuyển đổi số mạnh mẽ trong toàn ngành, từng bước đưa toàn bộ hoạt động quản lý thuế lên môi trường số và cung cấp dịch vụ thuế dựa trên công nghệ và dữ liệu số, có thể khẳng định rằng việc áp dụng hóa đơn điện tử chính là “đột phá khẩu” giúp ngành Thuế thay đổi một cách toàn diện phương thức quản lý, đáp ứng nhu cầu quản lý thuế trong bối cảnh kinh tế số, từ đó cụ thể hóa Chiến lược phát triển hệ thống thuế giai đoạn 2021-2030.

Hiện nay, nền kinh tế số và tài chính số tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ và toàn diện trên nhiều lĩnh vực. Để đạt được các mục tiêu và nhiệm vụ đề ra, ngành Thuế sẽ không ngừng nỗ lực và đổi mới trong công tác quản lý, hướng tới một tương lai tươi sáng hơn cho hệ thống thuế Việt Nam.